COVID-19, ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΕΜΦΥΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

Αν μια ή περισσότερες πλευρές της νόσου COVID-19, θα μπορούσαν να αναζητηθούν στο έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα και με δεδομένη μια σοβαρή υποψία σχετικά με την αντίδραση του οργανισμού των παιδιών σε εποχή πανδημίας, θα ήταν σκόπιμο να δούμε γρήγορα και συνοπτικά τι είναι το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα και ποιος ο ρόλος του.

Όπως γνωρίζουμε το ανοσοποιητικό σύστημα διακρίνεται σε:

1. Έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα 

2. Επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα (στην περίπτωση της Covid-19 : κυτταροτοξικά Τ-κύτταρα, βραχείας -ζωής πλασματοκύτταρα,  εξουδετερωτικά αντισώματα, Τ-βοηθητικά κύτταρα μνήμης απαραίτητα για την ανοσολογική μνήμη και επομένως για την παραγωγή και δράση των μακράς-ζωής πλασματοκυττάρων, τα οποία παράγουν συνεχίζουν και εκκρίνουν αντισώματα ακόμα και όταν ο ιος έχει φύγει από το σώμα)

Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα υπάρχει κατά τη γέννηση, κληρονομείται από τους γονείς του παιδιού και αντιμετωπίζει άμεσα τους οποιουσδήποτε μικροοργανισμούς θα προσπαθήσουν να μπουν στον παιδικό οργανισμό. Αντιδρά κατά τον ίδιο τρόπο έναντι των οποιονδήποτε μικροοργανισμών που θα προσπαθήσουν να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα και δεν χρειάζεται προηγούμενη έκθεση στον συγκεκριμένο μικροοργανισμό.

Το έμφυτο ανοσιακό σύστημα αποτελείται από :

1. Τους φραγμούς: δέρμα και βλεννογόνους

2. Κύτταρα : ι) μαστοκύτταρα, μονοκύτταρα (τα οποία δίνουν τα δενδριτικά κύτταρα και τα μακροφάγα) και τα κοκκιοκύτταρα (ουδετερόφιλα, βασεόφιλα, ηωσινόφιλα)-όλα προέρχονται από τα μυελοειδή προγονικά βλαστοκύτταρα και επομένως από το μυελό των οστών. ιι) γδΤ-λεμφοκύτταρα και οι φυσικοί φονείς (natural killers)-που προέρχονται από τα λεμφοειδή προγονικά βλαστοκύτταρα και επομένως από το μυελό των οστών. Τα φυσικά φονικά κύτταρα (Natural killer ή NK cells) ανιχνεύουν τα μολυσμένα από ιούς κύτταρα και ορισμένα καρκινικά κύτταρα και τα εξοντώνουν με την έκκριση ορισμένων ουσιών από τα κοκκία τους (της Perforin που τρυπά την επιφάνεια του παθογόνου και τα Granzymes που το σκοτώνουν). Τα NK cells ανήκουν στα εγγενή λεμφοειδή κύτταρα. Αυτά κυκλοφορούν και ελέγχουν συνεχώς τα κύτταρα. Αν εντοπίσουν στα κύτταρα αντιγόνα MHC τύπου I (σύμπλεγμα μείζονος ιστοσυμβατότητας)  παραμένουν ανενεργά. Αν όμως ένα κύτταρο έχει φθαρεί (λόγω μόλυνσης του από ιό ή από συγκεκριμένους καρκίνους) και δεν μπορεί να εκφράσει-παρουσιάσει στην επιφάνεια του μόρια MHC τύπου I, τότε τα NK cells ενεργοποιούνται και εξοντώνουν το φθαρμένο κύτταρο. Επιπλέον τα ΝΚ κύτταρα παρουσιάζουν και μια ιδιότητα της επίκτητης ανοσίας, την ειδική ανοσολογική μνήμη, που σημαίνει ότι αν στο μέλλον εμφανισθεί το ίδιο παθογόνο, αυτά ενεργοποιούνται άμεσα, για την εξόντωσή του.    

3. Πρωτείνες : το σύστημα του συμπληρώματος, κυτταροκίνες (ιντερλευκίνες, λεμφοκίνες, χυμοκίνες, ιντερφερόνες, παράγοντες νέκρωσης όγκων), λυσοζύμη , CRP

Τα όργανα και οι ιστοί του έμφυτου ανοσιακού συστήματος είναι :

1. Ο μυελός των οστών, που είναι ο τόπος καταγωγής όλων των κυττάρων του αίματος

2. Ο θύμος αδένας :Στο θύμο αδένα τα Τ λεμφοκύτταρα ωριμάζουν και γίνεται επιλογή τους ώστε να μην καταπολεμούν τα δικά μας κύτταρα

3. Δευτερεύοντα όργανα : λεμφαδένες, αμυγδαλές σπλήνας, πλάκες Payer λεπτού εντέρου, λεμφικός ιστός παχέος εντέρου και σκωληκοειδούς, το αίμα

Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να αναφερθεί. ότι σε πρόσφατο άρθρο σχετικά με το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech αναφορικά με την έμφυτη και επίκτητη ανοσία ( Arunachalam, P. S. et al. Systems vaccinology of the BNT162b2 mRNA vaccine in humans. Nature https://doi.org/10.1038/s41586-021-03791-x (2021)) αξιολογήθηκε η απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος στη χορήγηση του εμβολίου. Ο εμβολιασμός λοιπόν σύμφωνα με τους συγγραφείς οδήγησε σε σημαντική παραγωγή των εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι του αρχικού στελέχους της Wuhan και σε μικρότερης έκτασης παραγωγή έναντι του στελέχους B.1.351 των αντίστοιχων αντισωμάτων καθώς και σε σημαντική αύξηση των ειδικών πολυλειτουργικών CD4 και CD8 T-κυττάρων μετά τη δεύτερη δόση. 

Η δεύτερη δόση του εμβολίου διέγειρε μια έντονη απάντηση της έμφυτης άμυνας συγκριτικά με την πρώτη δόση του εμβολίου, γεγονός το οποίο στοιχειοθετείται από μια αυξημένη ι)  συχνότητα των  CD14+ CD16+  φλεγμονωδών μονοκυττάρων ιι) συγκέντρωση στο πλάσμα της  IFN-γ και ιιι) μεταγραφική δραστηριότητα του έμφυτου ανοσιακού συστήματος. Οι περαιτέρω αναλύσεις έδειξαν αύξηση κατά 100 φορές των αποικιών των μυελοειδών κυττάρων, εμπλουτισμένες σε μεταγραφικούς-απαντητικούς στην ιντερφερόνη-παράγοντες και φτωχές σε AP-1 TFs μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Τέλος οι συγγραφείς ταυτοποίησαν ξεχωριστούς δρόμους του έμφυτου συστήματος που σχετίζονται με τα CD8 T κύτταρα και τις αντισωματικές αποκρίσεις των εξουδετερωτικών αντισωμάτων και έδειξαν ότι τα μονοκύτταρα σχετίζονται με την απάντηση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι του  B.1.351 στελέχους. 

Είναι προφανές λοιπόν ότι ακόμη και ο εμβολιασμός στοχεύει κατά ένα κύριο λόγο το έμφυτο ανοσιακό σύστημα. Αν σε αυτό συμπεριληφθεί και η ηλικία- οι μεγαλύτερες ηλικίες έχουν εξασθενημένη απάντηση σε ιούς και σε εμβόλια ή τα παιδιά έχουν καλύτερη απόκριση στην covid-19 λόγω του ότι διαθέτουν όλα τα συστατικά (κύτταρα, κυτταροκίνες) ενός λειτουργικού και σαφέστατα νεότερου έμφυτου ανοσιακού συστήματος, εξηγείται γιατί τα παιδιά συμπεριφέρονται καλύτερα στην πανδημική νόσο. 

Η έντονη αντίδραση του παιδικού έμφυτου ανοσιακού συστήματος, η άμεση προσφορά, έτοιμων για αντίδραση, στοιχείων του όπως είναι οι ιντερφερόνες ή τα κύτταρα-φονείς, τα οποία δεν είναι εξειδικευμένα και η φυσιολογική λεμφοκυττάρωση της παιδικής ηλικίας (περίπου ως τα 7-8 έτη) ίσως να αποτελούν τη βάση μιας εκρηκτικής απάντησης του έμφυτου ανοσιακού συστήματος, η οποία δεν επιτρέπει την εξέλιξη της φλεγμονής κατά την είσοδο του ιού SARS-CoV-2 και προφανώς την αντιμετωπίζει "εν τη γενέσει" της, λόγω την πρώιμης διέγερσης των ΝΚ-κυττάρων και της παραγωγής της IFN-γ. Αν σε αυτό προστεθεί και ο μικρότερος αριθμός υποδοχέων SARS-CoV-2, μάλλον υπάρχει μια σαφής βάση επεξήγησης της συμπεριφορά των παιδιών σε σχέση με την πανδημική νόσο

Η εικόνα αυτή διαπιστώνεται και σε ήπια Covid-19 νόσο των ενηλίκων, ακόμα και σε μέτριας νόσησης περιπτώσεις, όπου φαίνεται ότι τα επίπεδα των στοιχείων του έμφυτου ανοσιακού συστήματος είναι ικανοποιητικά, γεγονός το οποίο οδηγεί τον ασθενή σε ασυμπτωματική νόσο ή σε ήπια-μέτρια ολιγοσυμπτωματική νόσο, η οποία αντιμετωπίζεται πιο εύκολα. Τα παιδιά δεν ενεργοποιούν το inflammasome και επομένως δεν προάγουν την μετατροπή της προ-κασπάσης 1 σε κασπάση-1 και άρα την ενεργοποίηση του καταρράκτη των κυτταροκινών. Πρακτικά δεν εξελίσσεται η διαδικασία της πυρόπτωσης. Αυτό συμβαίνει σε βαρειά νόσο ή σε διασωληνωμένους ασθενείς, όπου ανευρίσκονται χαμηλά επίπεδα IFN-γ, ενώ παρατηρείται και εξάντληση των ΝΚ-φονικών κυττάρων και προφανώς η γνωστή πιά εικόνα των διασωληνωμένων ασθενών.

Είναι προφανές ότι πολλά στοιχεία του puzzle της νόσου θα πρέπει να αναζητηθούν στο έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα και στην παιδική ηλικία, παρόλο που όσο θα προχωρά ο εμβολιασμός των ενηλίκων , τόσο θα πιέζονται περισσότερο τα παιδιά από την πανδημία και τόσα περισσότερα παιδιά  θα νοσήσουν, ηπιότερα στο μεγαλύτερο ποσοστό και σε μια πιό σοβαρή μορφή, σε ένα πιό μικρό ποσοστό εξ αυτών και ιδιαίτερα τα παιδιά με υποκείμενα νοσήματα ή αυτά που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή.